List otwarty w sprawie dopłat do kredytów
Fundacja Trading Jam Session, stojąc w obronie wolnego rynku i wyrównywania szans, postanowiła włączyć się w krytykę dopłat do kredytów hipotecznych, jako instrumentu promującego jeden konkretny typ inwestycji. W ramach akcji informacyjnej, Fundacja TJS przesłała list otwarty do polskich parlamentarzystów. Poniżej załączamy tekst listu:
Szanowna Pani Poseł/ Szanowny Panie Pośle,
„Koalicja dla Mieszkań” jest apolitycznym zrzeszeniem obywateli i organizacji pozarządowych, zjednoczonych przy Fundacji Trading Jam Session, których połączyła wspólna idea zapobiegania wypaczeniom na rynku mieszkaniowym w Polsce.
W związku z trwającą debatą na temat nieruchomości w Polsce oraz kwestią dopłat do kredytów hipotecznych pragniemy wyrazić swoje zaniepokojenie kierunkiem,
w jakim zmierzają proponowane rozwiązania.
Państwo ma konstytucyjny obowiązek prowadzenia polityki sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych obywateli oraz wspierania budownictwa socjalnego (art. 75 konstytucji). Niestety polityka ostatnich lat sprzyjała zupełnie odwrotnemu trendowi. Praktyczny zanik budownictwa socjalnego oraz sztuczne podniesienie cen nieruchomości mieszkalnych doprowadziło ostatecznie do sytuacji znacznego spadku indeksu dostępności mieszkaniowej, czego obrazem jest wskaźnik, przygotowywany przez Związek Banków Polskich, opublikowany
w raporcie AMRON-SARFiN. Jego wartość na koniec 2023 roku wyniosła 128 punktów, co oznacza spadek do poziomu z 2011 roku.
Wynika to między innymi ze znacznego wzrostu cen nieruchomości mieszkalnych, spowodowanych wprowadzeniem programu “Bezpieczny Kredyt 2%”. Szczególnie dobrze widać to w porównaniu danych Eurostatu, który publikuje indeks cen nieruchomości dla krajów europejskich. Różnica w wartości wspomnianego indeksu pomiędzy Polską, a średnią dla Unii Europejskiej, wyniosła na koniec IV kwartału 2023 roku ponad 30 punktów.
Spadek dostępności mieszkań wynika również z konieczności zaciągania większych kredytów w wyniku sztucznego wzrostu cen. Średni kredyt zaciągnięty w ramach dopłat do kredytów był o 10% większy, niż ten przyznawany na zasadach wolnorynkowych, co wynika z raportu „AMRON-SARfiN 4/2023”.
Zawyżone ceny sprzedaży nieruchomości przełożyły się bezpośrednio na znaczący wzrost marży deweloperów, co odzwierciedlają dane opublikowane przez BM PEKAO, w których marża brutto deweloperów notowanych na giełdzie, przekroczyła 30%.
Ponadto, zwiększenie cen przyczyniło się do nadmiarowego zainteresowania inwestycjami w nieruchomości oraz nasilenia się zjawiska „flippowania” mieszkaniami. Zakupy inwestycyjne, niezależnie od formy, doprowadziły do zmniejszenia się oferty dostępnych mieszkań w wyniku chęci odsprzedaży mieszkań znacznie drożej w niedalekiej przyszłości, po wprowadzeniu kolejnych dopłat do kredytów. Według danych NBP oraz opracowań portalu “Rynek Pierwotny”, popyt inwestycyjny na mieszkania pozostaje bardzo wysoki i wynosi ponad 50% nowo wybudowanych mieszkań.
Zastraszająco słabo wygląda natomiast kwestia budownictwa socjalnego, które faktycznie skierowane jest do osób najbardziej potrzebujących. Według danych GUS mieszkania czynszowe w 2022 powstały jedynie kilku z miast wojewódzkich: Gdańsk (187 lokali), Łódź (24 lokali) oraz Szczecin (16 lokali). Natomiast w 2023 do miast wojewódzkich budujących mieszkania dla najbardziej potrzebujących dołączyły: Toruń (614 lokali), Bydgoszcz (177 lokali), Zielona Góra (112 lokali) oraz Katowice (75 lokali).
Nie bez znaczenia pozostają też społeczne nastroje w stosunku do proponowanych dopłat do kredytów. Z sondażu przeprowadzonego przez United Surveys dla „Dziennika Gazety Prawnej” i RMF FM, wynika, że spośród przebadanych grup, nawet 60% wypowiada się negatywnie w kwestii dopłat, natomiast blisko połowa (45%) opowiedziała się za rozwojem taniego mieszkalnictwa na wynajem.
Dlatego apelujemy o zmianę polityki państwa w zakresie wspierania mieszkalnictwa poprzez odejście od szkodliwych dopłat (w tym procedowanego obecnie kredytu #NaStart), które poza pozorną pomocą bardzo wąskiej grupie ludzi, powodują spotęgowane rozchwianie rynku nieruchomości, zwiększenie marż deweloperów, konieczność zaciągania większych kredytów hipotecznych, a także nasilenie popytu inwestycyjnego i spekulacyjnego.
Zaoszczędzone w ten sposób środki proponujemy przeznaczyć na promocję budownictwa społecznego, socjalnego oraz remonty już istniejących mieszkań socjalnych, obecnie wyłączonych z użytkowania z powodu złego stanu technicznego.
Wierzymy, że nasze wspólne wysiłki przyniosą owocne rezultaty i przyczynią się do stworzenia bardziej sprawiedliwego i dostępnego rynku mieszkaniowego dla wszystkich obywateli. Liczymy na to, że nasze uwagi i przedstawione dane będą pomocne przy kształtowaniu polityki mieszkaniowej na najbliższe lata, a młodzi Polacy będą mogli patrzeć w przyszłość bez obaw, licząc na wsparcie państwa, gdy tylko będzie potrzebne. Wspólnie możemy stworzyć społeczeństwo, w którym każdy ma szansę na godne i stabilne warunki mieszkaniowe.